Czy JST mogą zawierać ugody nie naruszając dyscypliny finansów publicznych?
Wprowadzenie: Jednostki sektora finansów publicznych powinny kierować się w swojej działalności finansowej zasadami celowości, oszczędności i działania dla dobra finansów publicznych. Wykonując swoje obowiązki niejednokrotnie muszą dochodzić swoich roszczeń przed sądami powszechnymi. Mediacja jest jednym ze sposobów polubownego rozwiązywania sporów. Jej celem jest wypracowanie porozumienia satysfakcjonującego obie skonfliktowane strony. Porozumienie to przybiera postać ugody. W trakcie mediacji strony postępowania czynią sobie wzajemne ustępstwa. Dzięki ugodzie może dojść np. do skrócenia czasu otrzymania zapłaty od dłużnika czy poniesienie przez jednostkę niższych kosztów – nie tylko kosztów związanych z należnością główną i odsetkami, ale także wydatków związanych z prowadzeniem postępowania. Jednostki sektora finansów publicznych jedynie sporadycznie korzystają z polubownego sposobu rozwiązywania sporów o należności wynikające ze stosunków cywilnoprawnych, mimo, iż obowiązujące w Polsce uregulowania pozwalają na zawarcie ugody przez te jednostki. Niniejsza seria artykułów na celu przeprowadzenie analizy przyczyn rzadkiego korzystania z zawarcia ugody przez jednostki sektora finansów publicznych oraz zaproponowanie zmian w dotychczasowej praktyce.
Możliwość prowadzenia mediacji w sprawach cywilnych została wprowadzona do polskiego porządku prawnego w 2005 r. Ilość spraw rozwiązywanych jednak na drodze mediacji poprzez zawarcie ugody pomiędzy stronami w dalszym ciągu pozostaje niewielka w stosunku do ilości prowadzonych spraw sądowych. Pomimo istotnych zmian wprowadzonych do kodeksu postępowania cywilnego w 2016 r.1 mających na celu uporządkowanie i usprawnienie procesu mediacji, mediacja była bardzo rzadko stosowana w sprawach, w których po jednej ze stron występowała jednostka sektora finansów publicznych. Pomimo braku formalnego zakazu zawierania ugód przez podmioty sektora finansów publicznych w sprawach cywilnoprawnych (np. w zakresie naliczanych kar umownych z tytułu nieterminowej lub niewłaściwej realizacji umów) podmioty te nie były zainteresowane prowadzeniem mediacji z uwagi na konieczność czynienia sobie przez strony postępowania wzajemnych ustępstw2, co z kolei wiązało sie z ryzykiem naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Próbą zmiany tej sytuacji było wprowadzenie ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności, która weszła w życie w dniu 1 czerwca 2017 r.3 Nowelizacja ta wprowadziła zmiany zarówno do ustawy o finansach publicznych, jak i doprecyzowała zapisy ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych4.
Celem wprowadzanych zmian było umożliwienie racjonalizacji działań podmiotów publicznych po uwzględnieniu wszystkich możliwych skutków, nie tylko prawnych, ale i ekonomicznych. Nowelizacja stworzyła ą podstawę prawną, w oparciu o którą podmioty publiczne mają możliwość rozważenia, czy z punktu widzenia zasad racjonalnego działania i gospodarowania środkami finansowymi, zasadne jest zakończenie sporu ugodą.
1 ustawa z dnia 10 września 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów (Dz.U. 2015 poz. 1595)
2 art. 917 k.c. stanowi, że „przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać”.
3 (Dz.U. z 2017 poz. 933)
4 Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz. U. 2005 Nr 14 poz. 114 ze zm.)
